Odtwarzanie audycji radiowych w lokalu przedsiębiorcy a obowiązek uiszczania opłat na rzecz organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi

Szczegóły

Opublikowano: piątek, 24, styczeń 2014 16:38

Co do zasady, z publicznym odtwarzaniem audycji radiowych przez przedsiębiorców w ich lokalach usługowych lub biurowych łączy się ustawowy obowiązek zawarcia z odpowiednią organizacją zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi umowy licencyjnej oraz obowiązek ponoszenia określonych opłat na rzecz twórców lub artystów wykonawców. Od zasady tej istnieją jednak pewne wyjątki. W jakich zatem sytuacjach przedsiębiorca zwolniony jest z zawierania np. z ZAiKSem lub SAWP odpowiednich umów i wnoszenia do tych organizacji opłat na rzecz twórców oraz autystów wykonawców. Kiedy przedsiębiorca nie musi obawiać się wizyt kontrolerów np. ZAiKSu i spać spokojnie, jednocześnie słuchając w trakcie pracy swojej ulubionej stacji radiowej?

Na początek kilka ważnych pojęć

Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych (dalej: Prawo Autorskie) przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór). W szczególności przedmiotem prawa autorskiego może być utwór słowny, muzyczny lub słowno-muzyczny. Audycja radiowa, jako element większej całości – programu radiowego, a także samodzielna część składowa programu radiowego nadawanego przez rozgłośnię radiową, co do zasady kwalifikowana jest jako utwór w rozumieniu Prawa Autorskiego. Przybiera ona bowiem formę treści indywidualnie dobranych przez twórcę audycji radiowej, w tym w szczególności utworów muzycznych, utworów słownych jak i scenariusza takiej audycji. Tym samym audycja radiowa może być traktowana jako samodzielny utwór, a także jako utwór złożony z innych utworów innych twórców lub innych wykonawców, aniżeli twórca audycji radiowej.

Poprzez odtworzenie utworu rozumieć należy z kolei jego udostępnienie bądź przy pomocy nośników dźwięku, obrazu lub dźwięku i obrazu, na których utwór został zapisany, bądź przy pomocy urządzeń służących do odbioru programu radiowego lub telewizyjnego, w którym utwór jest nadawany. Rozpowszechnianie przez przedsiębiorców w ich lokalach audycji radiowych za pomocą radioodbiornika należy uznać zatem za odtwarzania utworu w rozumieniu Prawa Autorskiego. Od odtwarzania utworu należy rozróżnić nadawanie utworu, które definiowane jest jako rozpowszechnianie utworu drogą emisji radiowej lub telewizyjnej, prowadzonej w sposób bezprzewodowy (naziemny lub satelitarny) lub w sposób przewodowy. Nadawanie utworów wykonują stacje radiowe, przygotowujące w ramach własnego programu radiowego poszczególne  jego części - audycje radiowe.

Prawa twórców i artystów wykonawców

Zgodnie z art. 17 Prawa Autorskiego, jeżeli ustawa (Prawo Autorskie) nie stanowi inaczej, twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu. Każdemu twórcy przysługuje przy tym odrębne wynagrodzenie za korzystanie z utworu na każdym odrębnym polu eksploatacji, którymi są w szczególności:
1) w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu - wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2) w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono - wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy;
3) w zakresie rozpowszechniania utworu w sposób inny niż określony w pkt 2 - publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.

Organizacje zbiorowego zarządzania – co to takiego?

Organizacjami zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi (dalej: OZZ) w rozumieniu Prawa Autorskiego są stowarzyszenia zrzeszające twórców, artystów wykonawców, producentów lub organizacje radiowe i telewizyjne, których statutowym zadaniem jest zbiorowe zarządzanie i ochrona powierzonych im praw autorskich lub praw pokrewnych oraz wykonywanie uprawnień wynikających z ustawy. Nie każde jednak stowarzyszenie powołane do reprezentowania i zarządzania interesami twórców lub uprawnionych z praw pokrewnych ma status OZZ. Podjęcie przez stowarzyszenie działalności przyznanej OZZ wymaga uzyskania przez takie stowarzyszenie indywidualnego zezwolenia ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego.

W chwili obecnej (stan na 24 stycznia 2014 roku) w Polsce mamy łącznie 15 organizacji zbiorowego zarządzania przy czym najbardziej znanymi wśród nich jest m.in. Stowarzyszenie Autorów ZAiKS, Związek Artystów Scen Polskich ZASP czy Związek Artystów Wykonawców STOART. Każdy z OZZ na podstawie zezwolenia uprawniony jest do zarządzania i ochrony praw autorskich lub praw pokrewnych na określonych polach eksploatacji. W Polsce każda z OZZ reprezentuje inną grupę twórców lub uprawnionych z praw pokrewnych oraz zbiorowo zarządza tymi prawami w zakresie pól eksploatacji określonych zezwoleniem ministra.

Umowę podpisywać tylko z jedną czy też może kilkoma OZZ?

Przedsiębiorca odtwarzający publicznie audycje radiowe przygotowany musi być na podpisanie umów z kilkoma OZZ oraz wnoszenie opłat także na rzecz kliku organizacji. Wszystko zależy jednak od rodzaju audycji radiowych, które publicznie odtwarza, a w szczególności treści takich audycji. Poniżej znajduje się lista wybranych OZZ wraz z przyznanymi im uprawnieniami do zbiorowego zarządzania, które należy uwzględnić w przypadku decyzji o publicznym odtwarzaniu audycji radiowych:
Stowarzyszenie Artystów Wykonawców Utworów Muzycznych i Słowno-Muzycznych SAWP – uprawnione do zbiorowego zarządzania prawami pokrewnymi do artystycznych wykonań utworów muzycznych i słowno-muzycznych, w tym do pobierania wynagrodzenia m.in. tytułem odtwarzania artystycznych wykonań;
Związek Artystów Scen Polskich ZASP – uprawniony m.in. do zbiorowego zarządzania prawami autorskimi reżyserów teatralnych i scenografów teatralnych oraz prawami pokrewnymi artystów wykonawców: aktorów, solistów śpiewaków, tancerzy, w tym do pobierania wynagrodzenia, m.in. tytułem korzystania z tych praw przez osoby trzecie na polu eksploatacji polegającym na odtwarzaniu takich utworów lub artystycznych wykonań;
Stowarzyszenie Autorów ZAiKS – uprawnione do zbiorowego zarządzania prawami autorskimi do utworów słownych; muzycznych; słowno-muzycznych; choreograficznych; pantomimicznych; słownych, muzycznych, słowno-muzycznych i choreograficznych wykorzystywanych w utworze audiowizualnym, m.in. na polu eksploatacji – publiczne odtwarzanie;
Stowarzyszenie Twórców Ludowych – uprawnione do zbiorowego zarządzania prawami autorskimi do utworów twórców ludowych oraz prawami pokrewnymi artystów ludowych do artystycznych wykonań m.in. na polu eksploatacji – publiczne odtwarzanie;
Związek Producentów Audio-Video ZPAV - uprawniony do zbiorowego zarządzania prawami pokrewnymi do fonogramów i wideogramów, w tym do pobierania wynagrodzenia m.in. na polu eksploatacji – odtwarzanie;
Związek Artystów Wykonawców STOART - uprawniony do zbiorowego zarządzania prawami pokrewnymi do artystycznych wykonań utworów muzycznych i słowno-muzycznych, w tym do pobierania wynagrodzenia m.in. na polu eksploatacji – publiczne odtwarzanie.

Zwolnienie od obowiązku zawierania z OZZ umów oraz wnoszenia na ich rzecz opłat

Przedsiębiorcy odtwarzający publicznie audycje radiowe poprzez wykazanie, że z odtwarzaniem tych audycji nie łączy się osiąganie korzyści majątkowych, nie mają obowiązku zawierania z OZZ odpowiednich umów oraz wnoszenia opłat na ich rzecz. Nie ma przy tym znaczenia, czy urządzenia umożliwiające odbieranie nadawanych przez rozgłośnie audycji radiowych znajdują się w pomieszczeniach ogólnodostępnych, czy też przeznaczonych wyłącznie dla pracowników przedsiębiorcy. Jedynym kryterium zwalniający z obowiązku jest brak osiągania korzyści majątkowych przez przedsiębiorcę w związku z odtwarzaniem audycji radiowej.  

Nadmienić jednak należy, że niezależnie od opłat na rzecz OZZ z tytułu korzystania z utworów lub przedmiotów praw pokrewnych ustawodawca na podstawie ustawy z dnia 21 kwietnia 2005 roku o opłatach abonamentowych nakłada na posiadaczy odbiorników radiofonicznych lub telewizyjnych w stanie umożliwiającym natychmiastowy odbiór programu, obowiązek wnoszenia opłaty radiowo-telewizyjnej przeznaczonej na realizacje misji publicznej przez publiczną radiofonię i telewizję. Tym samym, niezależnie od tego, czy przedsiębiorca zobowiązany będzie do zawarcia umowy z OZZ oraz wnoszenia na ich rzecz określonych opłat, ma on obowiązek wnoszenia opłaty abonamentowej w wysokości określonej przepisami prawa. Ale o tym kiedy indziej.